Warning: Undefined array key "ssba_bar_buttons" in /home/platne/serwer163586/public_html/autoinstalator/naukowoosporcie.pl/wordpress5945/wp-content/plugins/simple-share-buttons-adder/php/class-buttons.php on line 598
Warning: Undefined array key "ssba_bar_buttons" in /home/platne/serwer163586/public_html/autoinstalator/naukowoosporcie.pl/wordpress5945/wp-content/plugins/simple-share-buttons-adder/php/class-buttons.php on line 598
Warning: Undefined array key "ssba_bar_buttons" in /home/platne/serwer163586/public_html/autoinstalator/naukowoosporcie.pl/wordpress5945/wp-content/plugins/simple-share-buttons-adder/php/class-buttons.php on line 598
Warning: Undefined array key "ssba_bar_buttons" in /home/platne/serwer163586/public_html/autoinstalator/naukowoosporcie.pl/wordpress5945/wp-content/plugins/simple-share-buttons-adder/php/class-buttons.php on line 598
Warning: Undefined array key "ssba_bar_buttons" in /home/platne/serwer163586/public_html/autoinstalator/naukowoosporcie.pl/wordpress5945/wp-content/plugins/simple-share-buttons-adder/php/class-buttons.php on line 598
Wprowadzenie
Czym jest skład ciała? Może on odnosić się do tkanek, komórek, atomów oraz wielu innych składowych w zależności od przyjętego modelu (np. model chemiczny, model anatomiczny czy model dwuskładnikowy). W dietetyce sportowej posługujemy się zazwyczaj modelem dwuskładnikowym, który obejmuje masę tkanki tłuszczowej (ang. BF – body fat) oraz masę beztłuszczową (ang. FFM – fat free mass).
Masa beztłuszczowa składa się m.in. masy organów, kości, mięśni oraz tkanki łącznej. Dietetyków sportowych interesuje głównie masa ciała, wysokość, ilość tkanki mięśniowej i tłuszczowej oraz nawodnienie (jego monitoringiem szerzej zajmę się wkrótce). Jednak już w tym miejscu chciałbym zaznaczyć, że jest ono szczególnie ważne dla niektórych dyscyplin w procesie osiągania wagi startowej (ważenie w sportach walki oraz sportach sylwetkowych z podziałem na kategorie wagowe).
Czasami przydatna może być również informacja na temat mineralizacji tkanki kostnej – dotyczy to głównie sportowców narażonych tzw. względny niedobór energii w sporcie (ang. RED-s; Relative Energy Deficiency in Sport).
Po co monitorować skład ciała?
Ustalenie, a następnie monitorowanie zmian w składzie ciała u sportowców jest podstawową metodą obserwowania adaptacji treningowej. Pamiętajmy, że nie został jeszcze wyznaczony idealny skład ciała do którego należy dążyć. W rzeczywistości zależy to od wielu elementów (dyscyplina sportowa i wytrenowania zawodnika, pozycji na boisku np. w grach zespołowych, czy innych czynników) w procesie monitoringu zawodnika i bardzo często mamy dostępne szersze zakresy norm.
W praktyce współpracy z dietetykiem sportowym możemy zoptymalizować ten proces dążąc do wyznaczenia tzw. trendów zmian u zawodnika.
Co to znaczy?
Podczas współpracy dietetycznej i treningowej możemy wyznaczyć indywidualne zakresy % tkanki tłuszczowej (w której zawodnik nie tylko dobrze się czuje, ale również osiąga zadowalające wyniki sportowe). Nie zawsze mamy możliwość ingerencji w skład ciała np. wzrost, czy anatomiczne proporcje ciała. Są to jednak czynniki, które traktuje się jako predyspozycje do danej dyscypliny. Dla przykładu wzrost u najlepszych maratończyków to wartości rzędu 171.9±6.28 cm (Eliud Kipchoge 1,67m; Kenenisa Bekele 1,65m; Birhanu Legese 1,68m), zaś najlepsi sprinterzy (100m) mierzą około 179.20±5.94 cm (Usain Bolt 1,95m; Tyson Gay 1,8m; Yohan Blake 1,81m).
Jakie parametry mierzymy?
Podstawowym parametrem używanym do monitorowania składu ciała jest masa zawodnika. Masa ciała w połączeniu ze wzrostem pozwala nam obliczyć wskaźnik BMI, który jest najprostszym parametrem używanym do przesiewowej kontroli składu ciała (niedowaga-waga prawidłowa-nadwaga). Nie znajduje on jednak kompletnie zastosowania u sportowców o ponadprzeciętnej muskulaturze. Wrócę tutaj do biegaczy. U maratończyków BMI nie osiąga wysokiego poziomu (BMI 19.57±1.29 kg.m−2 ). Odwrotnie wygląda to u sprinterów na dystansie 100m, gdzie BMI jest wyższe (BMI 23.3±1.67 kg.m−2).
BMI nie powie nam zbyt wiele o składzie ciała tych sportowców, ale dzięki tym danym możemy założyć, że biegacze krótkodystansowi mają większą masę ciała (głównie tkanka mięśniową) w porównaniu do biegaczy długodystansowych.
Tkanka tłuszczowa
Uważana za zbędny komponent masy ciała (w pracach naukowych określana z ang. ballast) szczególnie w sportach z podziałem na kategorie wagowe lub dyscypliny oceniające walor estetyczny (kulturystyka, gimnastyka, jazda figurowa). Jest to tkanka, która nie generuje mocy potrzebnej do pokonywania oporu zewnętrznego (grawitacja, tarcie, opór powietrza). Sportowcy dyscyplin, które skupiają się na mocy (biegi, kolarstwo) zwracają szczególną uwagę na ilość tkanki tłuszczowej dążąc przy tym do jak najmniejszej % zawartości w organizmie.
Inaczej wygląda to np. w sportach zespołowych (często otyli zawodnicy futbolu amerykańskiego) lub sportach walki (Andy Ruiz przeciwko Anthony Joshua), gdzie dużą rolę odgrywa „indywidualna preferencja” zawodnika. Nie został tam wyznaczony skład ciała do którego dążą zawodnicy tej dyscypliny. Oczywiście nie znaczy to, że procent tkanki tłuszczowej może przyjmować każdą wartość, ponieważ w tej materii obserwuje się ciągle wiele zmian, gdzie dobrym przykładem jest np. coraz cięższe przygotowanie fizyczne w Premier League. Tam większość drużyn kładzie ogromny nacisk na formę zawodników.
Do jakiej ilości tkanki tłuszczowej należy więc dążyć?
Tkanka tłuszczowa nie jest jedynie zbędnym balastem. Pełni ważną funkcję w kontrolowaniu ogólnego stanu zdrowia organizmu (głównie funkcja endokrynna). Limit tkanki tłuszczowej niezbędny do życia wynosi ~3% dla mężczyzn oraz ~12% dla kobiet. Jednakże jest to poziom na którym nie może funkcjonować prawidłowo w dłuższej perspektywie czasu. U mężczyzn poziom ten podlega nieco większym zmianom (norma ~8-12% dla zawodników sportów wytrzymałościowych; ~8-18% dla zawodników sportów siłowych). Natomiast często w literaturze naukowej określa się, że większość zawodniczek powinna utrzymywać poziom tkanki tłuszczowej >17% celem utrzymania prawidłowego cyklu menstruacyjnego.
Tkanka mięśniowa
Jest tkanką czynną, która odpowiada za generowanie mocy potrzebnej do pokonywania oporu zewnętrznego. W przeciwieństwie do tkanki tłuszczowej często nie można określić ścisłych wartości.
Zależy on m.in od dyscypliny, rodzaju wysiłku fizycznego, wytrenowania zawodnika czy innych (bardzo indywidualnych) preferencji.
Czy istnieje zbyt wysoki poziom tkanki mięśniowej?
Kulturyści powiedzą pewnie, że nie… Jednakże dyscypliny, które nie opierają się na walorze estetycznym, muszą brać pod uwagę ilość generowanej mocy, jaka potrzebna jest do ich rodzaju wysiłku.
Więcej nie zawsze znaczy lepiej!
Ważniejsza jest nie ilość masy mięśniowej, a jej „jakość”, czyli chodzi to,że kluczowy jest stosunek siły do masy mięśniowej, a to osiągane jest przez dobór odpowiednich metod i jednostek treningowych.
Wracając do poprzednich wartości BMI u biegaczy (zakładając, że dążyli oni do jak najmniejszej zawartości tłuszczu) można uznać, że zbyt duża masa mięśniowa może upośledzać ekonomię wysiłku a tym samym nie poprawiać osiąganych rezultatów. Większa masa ciała może nie przełożyć się na poprawę ważnych dla jego dyspozycji startowej i osiągów czynników tj. przyśpieszenie, prędkość czy zwinność.
Mam nadzieję, że w tym wpisie, udało mi się nieco uporządkować wiedzę w tym zakresie, co pomoże Wam w wyznaczeniu optymalnego składu ciała.
W części drugiej opiszę metody używane do wyznaczania składu ciała.
Część 2: https://naukowoosporcie.pl/sklad-ciala-w-sporcie2/
Literatura
1. McArdle WD. Exercise Physiology: Nutrition, Energy, and Human Performance. Wolters Kluwer Health, 2014, wyd.8.
2. Sedeaud A., Marc A., Marck A. i wsp: BMI, a Performance Parameter for Speed Improvement. PLoS One. 2014; 9(2): e90183.
3. O’Connor H., Olds T., Maughan RJ.: Physique and performance for track and field events. Journal of Sports Sciences, 2007; 25(S1): S49 – S60.
4. Ackland TR., Lohman TG., Sundgot-Borgen J. i wsp.: Current status of body composition assessment in sport: review and position statement on behalf of the ad hoc research working group on body composition health and performance, under the auspices of the I.O.C. Medical Commission. Sports Med. 2012 Mar 1;42(3):227-49.
